Osobowość wieloraka, znana również jako naprzemienna osobowość, rozdwojenie jaźni lub mnoga osobowość, to rodzaj zaburzenia dysocjacyjnego tożsamości. Jest to zjawisko, które od dawna intryguje specjalistów w dziedzinie psychiatrii, ale jednocześnie pozostaje jednym z najmniej zrozumiałych schorzeń. Jakie mamy obecnie informacje na temat osobowości wielorakiej, jakie są jej symptomy i czy istnieją skuteczne metody jej leczenia?
Osobowość wieloraka, czyli jak medycyna definiuje zaburzenie dysocjacyjne tożsamości (DID), oznacza tworzenie przez jedną osobę co najmniej dwóch różnych osobowości. Te różne identyfikacje najczęściej nie mają świadomości swojego współistnienia i zwykle różnią się podstawowymi cechami, takimi jak wiek, zainteresowania, preferencje seksualne i inne cechy osobowości. Czasem różnią się nawet płcią.
Mimo że osobowość wieloraka może wydawać się powszechna ze względu na jej częste pojawianie się w popkulturze, tak naprawdę jest rzadko diagnozowana. W badaniach klinicznych odsetek osób z tym zaburzeniem wynosi od 0,5% do 1%, natomiast w populacji ogólnej – od 1% do 5%. Zaburzenie to jest znacznie częściej stwierdzane u kobiet, w proporcji 9:1.
Przyczyny osobowości wielorakiej nie są jeszcze w pełni zrozumiane, szczególnie pod kątem etiologii. Wiemy jednak, że istnieją pewne czynniki ryzyka, które zauważalnie zwiększają szanse na wystąpienie objawów. Najbardziej istotnym jest doświadczenie seksualnego wykorzystania w dzieciństwie. Badania wskazują, że aż w 95-98% przypadków zaburzenia dysocjacyjne tożsamości są powiązane z takimi doświadczeniami.
Inne czynniki ryzyka to silny uraz emocjonalny przeżyty przez matkę w ciągu dwóch lat przed narodzinami dziecka, dezorientujący lub niezorganizowany styl przywiązania oraz brak wsparcia ze strony rodziny lub społeczności.
Wciąż prowadzone są nowe badania nad przyczynami tego zaburzenia. Na przykład, w 2020 roku opublikowano obszerny przegląd badań dotyczących różnic neuroanatomicznych u osób cierpiących na zaburzenie dysocjacyjne tożsamości. Badania wykazały, że u pacjentów z osobowością wieloraką częściej występują mniejsze objętości korowe i podkorowe w obrębie hipokampa, ciała migdałowatego, struktur ciemieniowych i czołowych, a także zmiany w wielkości substancji białej.