Agresja to określone zachowania, mające na celu zadanie krzywdy drugiej osobie lub samemu sobie. Czym charakteryzują się działania agresywne? W przeciwieństwie do przemocy, wystąpienie agresji niekoniecznie musi wynikać z intencjonalnych i racjonalnych działań. Istnieje wiele form agresji, takich jak bierna (pasywna), werbalna czy fizyczna. Przejawy agresji w miejscu pracy, szkole czy związku małżeńskim nie powinny być pomijane. Kluczowe jest zrozumienie przyczyn agresywnych zachowań i zastosowanie właściwej terapii.
W kontekście psychologii, agresją nazywamy specyficzne postawy mające na celu zaszkodzenie fizyczne lub psychiczne innej osoby lub samego siebie. Niektórzy naukowcy uważają agresję za rodzaj wbudowanej siły napędowej, która pod wpływem różnorodnych sytuacji gromadzi się i co pewien czas musi zostać uwolniona. Zgodnie z tą teorią, podłoże agresji stanowią określone cechy biologiczne, takie jak geny, poziom pewnych hormonów czy neurotransmiterów.
Inny nurt próbujący wyjaśnić zjawisko agresji, to teoria frustracji. Zakłada ona, że atak agresji jest reakcją na nieprzyjemny bodziec, taki jak ból, strach czy nuda. Każdy z nas może czasami zachowywać się agresywnie, jednak kluczowe jest to, jak radzimy sobie z takimi sytuacjami. Kontrola swoich emocji stanowi podstawowy czynnik w budowaniu stabilnych relacji i prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie.
Agresja to nie jednolite zjawisko, może przyjmować różne formy przemocy, być motywowana różnymi przyczynami oraz być skierowana nie tylko do innych, ale również do samego siebie. Agresję dzielimy na różne rodzaje w zależności od sposobu jej manifestacji:
Agresja fizyczna polega na zachowaniach mających na celu lub prowadzących do szkodzenia fizycznego zdrowia danej osoby czy zwierzęcia, albo uszkodzenia danego przedmiotu. Agresja słowna charakteryzuje się kierowaniem w stronę ofiary obelg, drwin i gróźb. Chociaż agresja werbalna może wydawać się mniej groźna niż fizyczna, prowadzi do poczucia ciągłego zagrożenia u ofiary, odrzucenia i może prowadzić do działań autoagresywnych. Agresja pasywna znacznie różni się od przemocy fizycznej czy werbalnej. Dotyczy ona sytuacji, gdy obelga – chęć sprawienia przykrości – nie jest kierowana w sposób bezpośredni. Innym rodzajem agresji jest agresja wyobrażeniowa, która polega na twórczym wyobrażaniu sobie przemocy fizycznej czy poniżenia psychicznego, którego celem jest konkretna osoba. To agresywne zachowanie nie musi być zewnętrzne.
Ze względu na celowość działania, wyróżniamy następujące rodzaje agresji: agresję wrogą, instrumentalną i zadaniową. Agresja wroga ma na celu skrzywdzenie drugiej osoby poprzez zadanie jej bólu fizycznego lub psychicznego. Agresja instrumentalna ma na celu osiągnięcie innych rezultatów niż zadanie bólu ofierze. Jej główną motywacją jest osiągnięcie pewnych korzyści, na przykład zdobycie lepszej posady poprzez pozbycie się konkurencji. Agresja zadaniowa jest konsekwencją przyjęcia niektórych ról społecznych czy rodzinnych. Jeśli nie jest ona nadużywana i nie przybiera nasilonych postaci, może służyć socjalizacji i utrzymaniu porządku społecznego.
W zależności od obiektu agresji, wyróżniamy agresję wewnętrzną i zewnętrzną. Agresja wewnętrzna jest skierowana do samego siebie, może przybierać formę bardzo negatywnych, wręcz autodestruktywnych myśli lub samookaleczenia, a nawet podjęcia prób samobójczych. Agresja zewnętrzna jest skierowana do innej osoby, zwierzęcia lub przedmiotu.
Psychologia rozróżnia wiele innych podziałów i rodzajów agresji. Ciekawymi przypadkami są tutaj agresja odroczona, która nie ma związku z aktualnymi sytuacjami mogącymi prowokować zachowania agresywne, a raczej z ich wystąpieniem w przeszłości, czy agresja indukowana, do której dochodzi na skutek manipulacji psychicznej albo pojawienia się określonych sytuacji – idealnym przykładem jest Eksperyment Więzienny w Stanfordzie, przeprowadzony przez Philipa Zimbardo w 1971 roku.
Warto jednak podkreślić, że w przypadku zachowań agresywnych bardzo rzadko występuje tylko jeden ściśle określony typ, a raczej mix wielu rodzajów agresji.